Het aantal stalbranden in Nederland met dierlijke slachtoffers was het afgelopen jaar hoger dan het jaar ervoor. En dat terwijl er veel bekend is over de oorzaken en mogelijke maatregelen. Vorig jaar waren er in totaal 43 stalbranden. Bij 19 branden kwamen dieren om het leven: ruim 158.000.
Dat blijkt uit de nieuwe Risicomonitor Stalbranden van het Verbond van Verzekeraars, die elk jaar wordt gepubliceerd. “Slachtoffers van brand in gevangenschap zijn natuurlijk vreselijk”, zegt Geeke Feiter, directeur bij het verbond. “Ook is er veel leed bij de boer.”
Bij het Verbond van Verzekeraars zeggen ze geschrokken te zijn van het hoge aantal dierlijke slachtoffers. In 2021 waren er 35 stalbranden met 6915 dierlijke slachtoffers en de hoop was dat de dalende trend zou doorzetten. Dat bleek alleen niet het geval. Het roept de vraag op hoe dat kan, ondanks maatregelen vanuit verschillende organisaties.
Pluimveebedrijven
Het hoge aantal dierlijke slachtoffers van vorig jaar moet wel even in context worden geplaatst. Van de 19 stalbranden met dierlijke slachtoffers, ging het acht keer om pluimveebedrijven.
Bij pluimveebedrijven vallen gemiddeld meer dierlijke slachtoffers, omdat die grootschaliger en intensiever worden gehouden dan bijvoorbeeld runderen. “Als er één stal in brand staat, heb je bij vleeskuikens makkelijk 10.000 tot 30.000 slachtoffers”, legt Aniek Lotterman uit. Zij is dierenarts en promovendus bij Universiteit Utrecht.
Grote impact
En elke stalbrand, ongeacht de grootte, heeft een enorme impact op de dieren én de boer. “De impact an sich is traumatisch. Sowieso voor de veehouders”, vertelt Lotterman. Zij kent voorbeelden van stalbranden waarbij de brandweer of politie de veehouder fysiek moest tegenhouden om de stal in te gaan om dieren te redden.
Varkensboer Arie van Bommel uit Milheeze werd in 2017 getroffen door een brand. Zo’n 200 biggen en 20 zeugen kwamen om. “Ze zijn niet verbrand maar gestikt”, zei de boer in 2021.
De oorzaak van de brand was gissen. Het zou kortsluiting kunnen zijn geweest. Daarom heeft hij maatregelen genomen. “Vroeger hingen er tl-lampen en die worden warm. Nu hangen er brandveilige led-lampen.” De boer was lang angstig na de brand. “Als ik buiten iets ruik, dan gaan mijn haren direct overeind staan”, zei hij.
Daarnaast is een stalbrand voor dieren ‘een verschrikkelijke dood’, volgens de Dierenbescherming. “Ze kunnen die stal gewoon niet uit”, vertelt een woordvoerder. Een andere dierenbelangenorganisatie, Wakker Dier, wil dan ook graag dat er vluchtmogelijkheden voor dieren worden gerealiseerd.
Kortsluiting
De oorzaak van stalbranden is niet altijd bekend. “Soms is een uitslaande brand zo extreem dat de oorzaak niet meer gevonden kan worden”, legt Geeke Feiter van het Verbond van Verzekeraars uit.
Toch is er een oorzaak die een steeds grotere rol speelt: elektra. Zo komen er steeds meer zonnepanelen, meer technische hulpmiddelen en meer accu’s op en rond de stal. “Stallen worden steeds geavanceerder, met meer elektra”, zegt Feiter. “Het is innovatie, daar kun je niet tegen zijn.” Toch moet men volgens haar scherper zijn op het eigen gedrag.
Menselijk handelen heeft namelijk ook veel invloed op stalbranden. Bijvoorbeeld wanneer iets wordt geslepen of gelast in een stal. Een vonk kan dan al genoeg zijn om een brand te veroorzaken. “Dan moet je je afvragen of het niet ook gewoon met een schroefverbinding kan en moet je altijd adequate blusmiddelen klaar hebben staan”, zegt Feiter. Het Verbond van Verzekeraars heeft daarom een lijst met tips gemaakt om stalbranden te voorkomen, zie bijlage (https://www.verzekeraars.nl/publicaties/longreads/hoe-voorkom-je-een-stalbrand) .
Controles
Verschillende organisaties, waaronder het Verbond van Verzekeraars, houden zich bezig met het voorkomen van stalbranden. In een vorig actieplan, voor de jaren 2012 tot en met 2016, werd bijvoorbeeld bepaald dat aparte technische ruimtes van stallen verplicht 60 minuten brandwerend afgescheiden moeten zijn. Daarnaast moet constructie- en isolatiemateriaal minimaal van brandklasse B zijn. Dat betekent dat het zeer moeilijk brandbaar is.
Die maatregelen waren hard nodig: in 2016 vielen nog 167.930 dierlijke slachtoffers bij stalbranden. Daarna werd het Actieplan Brandveilige Veestallen 2018-2022 opgesteld. Daarin werd onder meer bepaald dat elektromotoren extra beveiligd moeten worden tegen oververhitting en dat er brand- en rookdetectiesystemen in de technische ruimtes aanwezig moeten zijn.
Desondanks blijven er veel dierlijke slachtoffers vallen bij stalbranden. De Rijksoverheid kwam daarom eind 2021 met een nieuwe aanpak tegen stalbranden. Volgens die regels, die per 1 januari 2024 ingaan, moeten álle stallen verplicht jaarlijks worden gekeurd op brandveiligheid en één keer per drie tot vijf jaar op elektra en zonnestroominstallaties.
Daarnaast zijn er voorstellen gedaan voor compartimenten binnen stallen, met een maximum aantal dieren per brandcompartiment en met tenminste 60 minuten brandwerend materiaal.
Het Verbond van Verzekeraars denkt dat die maatregelen ‘absoluut gaan helpen’. “Een goede ondernemer doet een brandveiligheidskeuring misschien sowieso wel, maar dat wordt straks verplicht”, zegt Feiter. Daarnaast hoopt het verbond met de nieuwe risicomonitor voor bewustwording te zorgen. “Onze tien tips kun je morgen al invoeren, daarvoor hoef je niet op wetgeving te wachten.”
Bron: Verbond van Verzekeraars
